Het rolmodel-argument
Het rolmodel-argument claimt dat Zwarte Piet voor de kinderen een positief rolmodel zou zijn van zwarte mensen. Vooral wordt er beweerd dat het willen laten verdwijnen van de Zwarte Piet een gemiste kans zou zijn om van die figuur zo’n positief rolmodel te maken. Dit zou namelijk sowieso al gaande zijn, want vroeger zouden kinderen bang geweest zijn voor de Zwarte Piet, terwijl ze nu allemaal het liefst zelf willen zijn als hij. Kan Zwarte Piet daadwerkelijk een positief rolmodel zijn? Partiman wacht even voordat ze een antwoord geeft:
“Dan heb je dus een witte persoon als rolmodel van zwarte mensen? Dat kan natuurlijk niet, dat is heel pijnlijk. Mensen die denken dat Zwarte Piet een positief rolmodel zou kunnen zijn, moeten ergens nog geloven in het sprookje dat Zwarte Piet echt een zwarte is. Ze staan er niet bij stil dat zij het zélf zijn die zich zwart schminken.”
Ik laat dit aspect goed op me inwerken. Nog nooit heb ik dit zo helder voor ogen gehad als nu, nadat ik Partimans woorden heb gehoord: het zijn witte mensen, witte volwassenen die zich zwart schminken! Hoe kan inderdaad een wit en dus per definitie niet-zwart iemand een rolmodel — een voorbeeldfiguur (!) — van zwarte of bruine mensen zijn? Hoe langer ik erover nadenk, hoe absurder deze gedachte voor me wordt. Ook Partiman probeert de rolmodel-bewering te doorgronden:
“Misschien wordt bedoeld dat witte kinderen door Zwarte Piet zwarte mensen leuker gaan vinden en dat Zwarte Piet daarom een positief rolmodel is? Nou ja …, dat heeft dezelfde lading als de tekst van dat liedje ‘ook al ben ik zwart als roet, ik meen het toch goed’. Dan zeg je dus eigenlijk dat het nodig is dat er zo’n rolmodel is. Maar waarom is dat nodig? “
Het wordt steeds absurder. Inderdaad: waarom is dat nodig? En waarom is die zin in dat liedje nodig? Wat hiermee geïmpliceerd wordt, is dat zwarte mensen per definitie gezien worden als ‘niet goed’. Kennelijk ook al door witte kinderen — de vervolgvraag zou zijn waarom kinderen dat zo zouden zien — en de enige manier hen te leren dat zwarte mensen ook goed zijn, is als witte mensen zich verkleden als zwarte mensen? Daar moet je echt even langer op kauwen, maar of het dan verteerbaarder wordt? Zwarte mensen kunnen kennelijk per definitie geen positieve rolmodellen zijn, niet eens om te laten zien dat ze ook goed zijn. Dat blijken enkel witte mensen voor elkaar te kunnen krijgen als je het rolmodel-argument doortrekt. Dit is twee keer de omgedraaide wereld. Partiman legt vervolgens uit dat dit rolmodel-argument heel hardnekkig is:
“Wat je ook weleens hoort, is het argument van de bevrijde slaaf en »dat Zwarte Piet nu toch vrij is en nu juist leuk, wat toch fijn is«.”
Hetgeen hier voor mij duidelijk zichtbaar wordt, is dat de hele figuur, en zo ook de zwarte en bruine mensen in dit hele verhaal enkel bekeken worden vanuit het witte perspectief, vanuit een witte superioriteitspositie die de niet-witte mensen beoordeeld vanuit het witte perspectief, in plaats van zich te verplaatsen in het perspectief van deze mensen.
Voortbordurend op dit aspect, is er ook de bewering dat het probleem niet zou liggen in het feit dat men zich schminkt als een ‘neger’, maar in hetgeen men daarmee wil vertellen aan de kinderen. Zwarte Piet zou de kans scheppen om kinderen een zwarte held te geven in de vorm van een stripheld. Iets dat nog niet echt bestaat. Partiman reageert meteen:
“Laten we dat dan in godsnaam creëren, zo’n zwarte stripheld! Maar dan met echte zwarte mensen. Het legt namelijk wel de vinger op een terecht zere plek: er zijn gewoon te weinig zichtbare zwarte rolmodellen, maar Zwarte Piet kan niet zo’n rolmodel zijn. Er is onlangs weer onderzoek gedaan naar hoe kinderen Zwarte Piet zien. Ze kregen de keuze uit een aantal verschillende opties. Bij hele jonge kinderen kwam de vergelijking het dichtst in de buurt van een clown. Het opvallende van dat onderzoek was echter dat hoe ouder de kinderen worden, hoe meer ze Zwarte Piet wel associëren met zwarte mensen. Dit heeft dan als gevolg dat ze zwarte mensen, bewust of onbewust, met Zwarte Piet associeren.”
Hoe langer ik nadenk over de manier waarop dit kinderfeest gevierd wordt, hoe meer vragen er in mij opkomen. In al die jaren die ik nu al in Nederland leef, valt het me elk jaar weer op hoe een heel land — inclusief diverse uitzendingen op de TV en de houding en gedragingen van volwassenen tegenover de figuur Sinterklaas — de leugen van het bestaan van Sinterklaas en de Zwarte Pieten massaal uitdragen. Zelfs politici buigen voor zo’n figuur die in feite niets anders is dan een verkleed iemand. Op de volgende pagina besprek ik met Partiman het aspect van bedrog van een in mijn ogen nationaal toneelstuk dat elk jaar opnieuw, massaal en vooral heel ernstig wordt opgevoerd, en wel alsof het gaat om een historisch feit.
