Het traditie-argument — Blackface en het verlichte Westen
In een artikel las ik deze opmerkelijke bewering van Ajé Boschhuizen, de eindredacteur van het Sinterklaasjournaal: “Ik maak binnen de publieke omroep een familieprogramma over een diepgekoesterde traditie. En dat betekent dat ik een grote verantwoordelijkheid heb om binnen de bandbreedte van die traditie te blijven. En dat zal ik doen ook.” Deze claim staat in verband met een mogelijk vertrek van Dieuwertje Blok vanwege haar uitspraak: “Het sinterklaasfeest staat of valt niet bij die zwarte kleur, ik begin zo langzamerhand ook te denken: van die rare blackface moeten we maar eens af.” Partimans reactie:
“Hij heeft zelfs gedreigd met haar ontslag. Aaf Brandt Corstius heeft er een grappige column over geschreven waarin ze tot de conclusie komt dat hij helemaal gek is geworden. Maar Ajé is echt al jaren een doorn in ons oog. Hij zei ook dat niemand hem ooit gevraagd heeft in gesprek te gaan over zwarte piet. Dat is gewoon niet waar: hij en de NTR zijn wel degelijk door diverse partijen uitgenodigd voor gesprek. Echter, hij ontkent dit en ik vermoed dat hij hier heel veel plezier uithaalt.”
Het klinkt als een soort bijzondere machtspositie die hij inneemt en die hij absoluut niet wil afgeven. Als je er goed over nadenkt, dan is het ongelooflijk dat hij überhaupt zo veel macht heeft.
“Hij wil gewoon niet veranderen. Hij is een voorstander van de Zwarte Piet en het interesseert hem niet wat andere mensen daarvan denken. Hij heeft het in zijn eentje op zich genomen de traditie te bewaken.”
Ik ben onder de indruk hiervan. In mijn oren klinkt dit als fundamentalisme. Moslims worden hier in het Westen steeds beschreven als fundamentalistische onverlichte barbaren, die aan een traditie vasthouden die niet meer van deze tijd is. Ik vraag me af wat het verschil is met dit soort vasthouden aan een traditie die gewoon niet meer van deze tijd is. Hoe verlicht is dit: het verhinderen dat de traditie van blackface verdwijnt? Partiman zegt hierover:
“Vorig jaar was er in de allerlaatste aflevering van het Sinterklaasjournaal ineens een zwarte Sint. Maar dat was natuurlijk niet echt een zwarte man. In plaats van een echt zwart iemand te kiezen, heeft hij alsnog gewoon weer een blackface erbij gedaan.”
Blackface staat dus te allen tijde voor een witte persoon die zich zwart schminkt? Is dit de definitie van blackface?
“Ja, maar veel mensen weten niet precies wat dat is. Er worden veel termen geleend uit het Amerikaanse Engels, omdat het gesprek over racisme daar al veel veel langer gaande is. Daarom gebruiken we die termen om aan te duiden wat we hier omtrent racisme tegenkomen: blackface, white privilege, white supremacy, etc. “
Voor mij is het een bizarre gedachte dat een man met belastinggeld voor heel Nederland kan bepalen welke traditie zo massaal in ere gehouden moet worden. Ik moet denken aan Sylvana Simons die in Pauw op een geweldig mooie manier uitlegt dat we blij moeten zijn dat sommige tradities weg zijn: de traditie dat vrouwen niet mogen stemmen, de traditie slaven te houden. Het is een argument dat ikzelf vaak heb ingezet in mijn discussies en debatten over racisme en seksisme. Dit argument zette ik ook in tijdens de verdediging van mijn master scriptie nadat de tweede lezer — een zeer traditionele katholieke man — boos werd op mijn lezing van Plato en Kant. Hij riep uit: “Jij wilt de traditie uit het raam gooien”, waarop ik antwoordde dat dit niet zo is, maar dat ik de traditie wel altijd kritisch wil blijven bekijken. Mijn hele scriptie ging tenslotte precies daarover.
Ik vraag Partiman hoe zij aan die Hulpsinterklaas bij Pauw zou willen uitleggen dat het absurd is aan Simons te vragen zelf eens als een gele Piet verkleed te gaan:
“Er zijn mensen die het nooit zullen begrijpen. De gedachte dat er een soort compromis bestaat waarmee iedereen tevreden is, is te optimistisch: een dergelijk compromis bestaat niet. Er zijn altijd mensen die het er niet mee eens zullen zijn. Bij zo’n Hulpsinterklaas denk ik ‘laat hem lekker’. Als je echt zou willen proberen dit voor hem begrijpelijk te maken, dan zou je hem bij wijze van spreken op een stoel vast moeten binden en les moeten geven. Gewoon lesgeven, en dan niet gelijk over de Zwarte Piet, maar over Nederland en het verleden. Over waarom er zwarte mensen zijn die hier wonen. Over het slavernijverleden. Alles erop en eraan. Er is zo’n essentieel stuk kennis dat bij die man kennelijk ontbreekt en daardoor kan hij de link tussen Zwarte Piet en racisme helemaal niet leggen. Sylvana Simons deed het fantastisch en ik denk dat 99 procent van de mensen haar prima zouden kunnen begrijpen. De overgebleven een procent zal je niet overtuigen.”
Over het afschaffen van de traditie van blackface zegt Partiman:
“Je moet investeren in onderwijs, zodat mensen begrijpen waarom tradities veranderen en dat sommige dingen echt niet meer kunnen. Een oude Nederlandse traditie is bijvoorbeeld ‘katknuppelen‘. Of neem nou stierenvechten, ook een omstreden traditie die de tand des tijds waarschijnlijk niet zal doorstaan.”
Het is een bijzonder gesprek en het geeft veel stof tot nadenken. Op de volgende en laatste pagina zal het gaan over bewustwording en dus echte verlichting omtrent de Zwarte Piet als symbool voor het racismedebat.
