Hoe kan bewustwording breder worden uitgedragen?
Ter afsluiting van onze dialoog vraag ik Partiman hoe je ervoor kunt zorgen de bewustwording omtrent de Zwarte Piet als symbool van racisme breder uit te dragen.
“Er zijn twee dingen die je kan doen: je kan 1) de geschiedenis vertellen en je kan 2) op de gevoelens inspelen.
Zwarte Piet komt uit een tijd waarin zwarte mensen als minderwaardig werden gezien ten opzichte van witte mensen. Het uiterlijk verwijst naar de uitdossing van zwarte kindslaven, die je terug kunt vinden op schilderijen uit de 17e eeuw. Het hebben van zo’n klein zwart slaafje dat je mooi hebt opgedirkt — met oorbelletjes, een baret met een veer en de fluwelen kleding —, was een teken van rijkdom. En dan het haar, de aangezette lippen, de oorbellen … Het zijn allemaal onderdelen van de vroegere stereotype afbeelding van zwarte mensen. Je ziet dat nog terug in bijvoorbeeld Kuifje in Afrika en Sjors en Sjimmie, maar dat hebben we wél aangepast. Omdat het kwetsend en stereotyperend is.
Kijken we naar het gevoel, dan zou ik zeggen: er worden Nederlanders gekwetst door de viering van dit feest. Kleine kinderen worden op school Zwarte Piet genoemd, zonder dat ze begrijpen waarom dat zo is. Maar er kleeft wel groot ongemak aan. Daarbij is het voor volwassenen vaak extra pijnlijk, omdat ze dit al zo lang aankaarten. Er wordt al tientallen jaren verteld dat het gewoon niet leuk is; dat het kwetsend is om steeds de gevoelens van zwarte mensen opzij te schuiven met het argument ‘dit is onze traditie’. In feite vertel je hen dat ze er niet bijhoren.”
Het is dus niet gewoon een Nederlandse traditie, het is de traditie van de witte Nederlanders.
“Ja, maar dat is gewoon niet wat Nederland is. De realiteit van Nederland is die van een multiculturele samenleving. Dus laten we goed naar onze tradities kijken. Het Sinterklaasverhaal kent best een interessante geschiedenis. Maar op dit moment wordt er zo’n groot deel van dat verhaal verkeerd verteld. Alleen al het verzinsel dat Sint uit Spanje komt … Mensen weten helemaal niets meer van de oorsprong van deze traditie, en denken dat de huidige versie van het verhaal de enige juiste kan zijn. Mensen weten nauwelijks wie Sinterklaas was en waarom hij heilig is, en dat is toch vet zonde eigenlijk. Dat is immers je echte geschiedenis.
Na mijn gesprek met Partiman blijf ik nog lang verzonken in gedachten. Ineens moet ik denken aan het Wijsgerig Festival Drift 2015 en de lezing van Sally Haslanger die ik toen bijwoonde. Aan het begin van haar lezing stelde ze een aantal vragen aan het publiek. Een van die vragen was of iemand in het publiek dacht voordelen en privileges te hebben door de slavernij in de geschiedenis. Als dat zo was, moest je gaan staan. De meeste mensen stonden op. Ik bleef zitten, omdat ik in Iran geboren en getogen ben. Ik was tot voor kort in de onwetende veronderstelling dat Iran geen slavernijverleden had. Bovendien ben ik zelf vaak het mikpunt van discriminatie sinds ik in Europa leef. Echter, met de wijsheid van nu, zou ik toen zeker direct zijn opgestaan, want slavernij en dus racisme en discriminatie van zwarte mensen is evengoed een historisch feit van mijn geboorteland. Helaas is het een geschiedenis waarover ik nooit iets had geleerd. Een geschiedenis die voor mij volledig onbekend was.
Tot nu. Nu weet ik beter. Dankzij dit artikel The face of African slavery in Qajar Iran – in pictures van Denise Hassanzade Ajiri in The Guardian. Het zou me absoluut niet verbazen als de Iraanse Hadji Firoez vanuit dezelfde stereotypering van zwarte mensen is ontstaan als de Zwarte Piet. Met deze kennis kan ik nu als vrij individu — de lessen van Kierkegaard opvolgend — bewust de verantwoordelijkheid op me nemen voor dit verleden en het genezen door nu nog sterker te pleiten voor het afschaffen van de Zwarte Piet.
