Dit portret is oorspronkelijk verschenen bij Nieuwwij.nl:
Op Nieuwwij.nl duiken we opnieuw de filosofie in. In een reeks artikelen komen diverse filosofen aan het woord die in een of meerdere artikelen diverse thema’s van de maatschappij uitlichten en in een breder denkkader plaatsen. Vandaag maken we kennis met filosoof en feminist Heidi Dorudi. Haar jonge levensjaren in Iran, Oostenrijk, Frankrijk en Duitsland gaven haar een uniek inkijkje in de menselijke geest. Het gezin was altijd onderweg vanwege enerzijds de vlucht voor de toenmalige machthebbers en anderzijds het gevoel van ontworteling. Een portret: “Religie wordt vooral problematisch als er absolute waarheidsclaims worden gemaakt.”
Door: Enis Odaci
Heidi Dorudi’s naam is een weerspiegeling van een bijzondere mix van nationaliteiten. Haar vader is geboren in Teheran, Iran. In het kader van de ‘Witte Revolutie’ van de Sjah reisde hij in de jaren vijftig naar Wenen, om er architectuur te studeren. Dorudi’s moeder is geboren in Slovenië, in een klein Duitstalig dorpje aan de grens met Oostenrijk. Zij was een optelsom van diverse identiteiten: Hongaars, Sloveens, Duits en Oostenrijks. In 1944 werd de Duitstalige minderheid door Adolf Hitler genaturaliseerd tot Duitsers. In 1946, toen Slovenië onderdeel werd van Joegoslavië, begon Tito met een etnische zuivering van minderheden.
Hoe hebben jouw ouders elkaar ontmoet?
Heidi Dorudi: “De familie van mijn moeder vluchtte naar Oostenrijk waar ze twee jaar in een vluchtelingenkamp hebben geleefd. Op een gegeven moment werden ze genaturaliseerd tot Oostenrijkers. Mijn moeder niet. Zij besloot Duitse te blijven. Ze ontmoette mijn vader in Wenen waar ze zijn gehuwd. In de winter van 1961 en ’62 keerden ze terug naar Teheran, waar ons gezin werd gesticht. Ik ben de tweede van drie zussen.”
Kun je vertellen hoe je de Iraanse revolutie beleefde?
“De eerste onrusten begonnen in de winter van 1977. In eerste instantie was er nog geen sprake van een islamitische revolutie. Het waren vooral links georiënteerde en marxistische studenten, die tegen de dictatuur van de Sjah demonstreerden en zich ertegen verzetten. Ineens kwamen er cassettebandjes met speeches van Khomeini in omloop. Gedurende het hele jaar 1978 waren er demonstraties en stakingen. In de winter van dat jaar werd het steeds grimmiger. In januari 1979 verliet de Sjah Iran. Vervolgens landde een paar weken later Khomeini in Teheran en zo ontstond de Islamitische Republiek Iran. De sharia werd ingevoerd. Op school werden jongens en meisjes gescheiden en werd er een muur tussen die twee gedeeltes gebouwd. In de zomer van 1980 kwamen we bijeen op mijn Duitse school om van de toenmalig minister van onderwijs te horen dat Iraanse kinderen niet meer naar deze school mochten. Veel van onze vrienden waren al gevlucht naar Europa of Amerika. Mijn ouders bleven alsnog afwachten in de hoop dat de school wel weer open zou gaan. Dat gebeurde echter niet.”
Uiteindelijk ben je toch gevlucht uit Iran.
“Ja, het was een spannende situatie. Op 18 september 1980 is mijn moeder met ons drieën, we waren toen 14, 16 en 18 jaar, naar Oostenrijk gevlogen om ons bij haar familie achter te laten. Ze vloog weer terug. Mijn vader mocht het land inmiddels niet meer verlaten, omdat hij als architect werkte voor de regering van de Sjah. Zijn paspoort was reeds ingetrokken. Twee dagen nadat we in Oostenrijk waren, viel Irak Iran aan en begon de oorlog die acht jaar zou duren.”
Hoe was het leven in Oostenrijk?
“Uiterst onprettig. De zussen en ouders van mijn moeder wilden ons niet opvangen. Desondanks kwamen we terecht in het zuiden van Oostenrijk, bij mijn katholieke grootouders. We waren ineens ‘de kinderen van de Iraniër’ en niet echt de kleinkinderen van mijn grootouders. Ze wilden de zorg over ons niet op zich nemen. Het liefst wilden ze ons in een internaat stoppen. Dat wilden wij natuurlijk niet. Mijn moeder kwam naar Oostenrijk en vond voor ons een woning, in een dorp dat een eindje verderop lag ten opzichte van het dorp waar we toen woonden. Vanaf dat moment leefden we als drie zussen alleen. Mijn moeder keerde na twee weken weer terug naar Teheran. Die tijd was zwaar. Uiteindelijk redden wij ons, maar soms ook niet. We hebben veel racisme meegemaakt.”
Toch lukte het jouw ouders ook om Iran te ontvluchten.
“Ja, op een gegeven moment, inmiddels was ik 19, kon mijn vader eindelijk weer reizen. Toen grepen mijn ouders gelijk de kans om te vluchten. We hadden mijn vader meer dan drie jaar niet meer gezien. Ik vergeet nooit hoe we met zijn drieën zenuwachtig in de aankomsthal van de luchthaven in Graz wachtten totdat mijn ouders uit het vliegtuig stapten en we hem weer konden zien. Het was heel erg emotioneel.”
Hoe ben je in Nederland terechtgekomen?
“Dat is een lang verhaal! Ik koos voor een studie Frans in Frankrijk, maar keerde na een jaar weer terug naar Wenen. Op de een of andere manier konden we als gezin niet aarden in Oostenrijk en, omdat mijn moeder Duitse is, verhuisden we naar Duitsland. Ik was inmiddels zo gewend geraakt aan mijn zelfstandigheid dat ik besloot op mezelf te gaan leven. Ik werkte als grondstewardess bij Lufthansa en betrok een eigen woning in München. Heerlijk was dat! Ik vloog de wereld over en kwam in contact met diverse mensen. Ik leerde een Amsterdammer kennen en we hadden een periode een relatie op afstand. Op een bepaald moment besloten we samen te gaan wonen in Amsterdam. Maar omdat ik economisch absoluut niet afhankelijk wilde worden van een man, leerde ik in Duitsland via sprookjesboekjes de Nederlandse taal. Toen ik dacht dat ik de taal voldoende beheerste, solliciteerde ik bij de KLM en wat denk je?”
Je werd direct aangenomen …
“Ja, het was gelijk raak! Ik verhuisde toen pas naar Amsterdam, maar de relatie hield geen stand. Via een omweg langs Leiden en Maarssenbroek ben ik uiteindelijk toch weer definitief in Amsterdam gaan wonen.”
Vanwaar jouw keuze voor de filosofie?
“Jarenlang heb ik bij diverse nationale en internationale bedrijven gewerkt, eerst in loondienst en vrij snel als ZZP’er. Steeds weer had ik de ervaring dat werknemers niet altijd goed worden behandeld. Ik kreeg steeds meer ethische bezwaren, maar ook de gedachte tot het einde van mijn leven in het bedrijfsleven te blijven, begon me tegen te staan. Toen ontstond er het begin van de gedachte om weer te gaan studeren. Na maanden van gesprekken met mezelf en het overwinnen van toch een vorm van ‘angst’, besloot ik om filosofie te gaan studeren. In eerste instantie gewoon als tegenwicht tegen het bedrijfsleven. In 2015 haalde ik mijn Master Wijsbegeerte aan de Universiteit van Amsterdam. Het was de beste beslissing uit mijn leven!”
Welke activiteiten ontplooi je momenteel?
“Sinds november 2015 publiceer ik op mijn eigen website: www.dorudi.nl. Heel recentelijk heb ik een uitgever gevonden die mijn eerste boek zal uitbrengen. Ik ben bezig mijn scriptie, over de metafysica in het denken van Hannah Arendt, te herschrijven tot essay. Naar verwachting zal het boek in de zomer van dit jaar verschijnen. Als ZZP’er verdien ik ondertussen het geld dat ik nodig heb om te overleven. Maar steeds vaker word ik ook betaald – al is het nog te weinig om ervan te kunnen leven – voor lezingen en public speaking. Het is mijn doel om op een gegeven moment helemaal uit het bedrijfsleven te stappen en me alleen nog te richten op het schrijven van artikelen, essays en boeken en het geven van lezingen en colleges, zodanig dat ik weer helemaal zelfstandig kan leven van mijn schrijfwerk.”
Wat kunnen we in dat kader van jou verwachten op Nieuwwij?
“Er bestaat een hardnekkig idee dat het feminisme een monoliet is en dat het bovendien een westers en vooral seculier fenomeen is. Dat is natuurlijk niet zo. Ik wil laten zien dat de pluraliteit en pluriformiteit van de wereld zich uiteraard ook manifesteert in het feminisme en dat de feministische strijd uiteindelijk gaat om sociale rechtvaardigheid.
Een ander groot thema in de wereld is en blijft religie. Religie wordt volgens mij vooral dan problematisch als er absolute waarheidsclaims worden gemaakt. Ongeacht of die komen vanuit de seculiere of godsdienstige kant. Maar een werkelijk religieus denken is voor mij in eerste instantie een metafysisch denken, en metafysica heeft alles te maken met kritiek en een kritisch individu.
In dat kader staat dan ook een derde thema, en wel de vraag naar de relatie tussen waarheid en media. Is de taak van journalisten werkelijk ‘waarheidsvinding’? Is dat überhaupt mogelijk? Gaat het wellicht niet eerder om de eis van wat ik ‘feitenvinding’ noem? Als filosoof denk ik namelijk niet dat waarheid iets is dat wij — als de begrensde en eindige mensen die we nou eenmaal zijn — ooit kunnen claimen. Over waarheid beschikken we simpelweg niet. Wel over de feiten van onze substantiële realiteit.”
